Dialog
Człowiek suwerenny to rzadkie zjawisko. Ktoś, kto nie chce się wydać kimś więcej. I nie potrafi być kimś mniej.
Zdarza się, że w książkach, które przynoszę z biblioteki, nieznany mi czytelnik podkreślił pewne zdania, a ja w trakcie lektury miałbym ochotę czasem wdać się z nim w bezgłośną polemikę… Ten niemy dialog z partnerem, którego twarzy nie widzimy, ale znamy jego opinię, potrafi być bardziej intrygujący od dialogu prowadzonego oko w oko.
Dziennik 1977-1989, Sándor Márai
Wyd. Czytelnik, Warszawa, 2020
De senectute
De senectute. Rozliczenia osiemdziesięciolatków odzywają się gęsto, w każdym języku: opowiadają, czego doświadczyli, co im daje, a co odbiera starość. Jeden chełpi się, że jeszcze… Inny zrezygnowany mamroce, jakby się zorientował, że był głupcem. Moje osobiste doświadczenie jest takie, że „ja” na starość nie zmieniłem się, ale moja perspektywa tak. Jakby ktoś odwrócił lornetkę teatralną: w perspektywie przeszłości wszystko jest pomniejszone, skurczone. Gdy starzec odwraca lornetkę: teraźniejszość ma normalne wymiary. Przyszłość nie ma perspektywy.
Dziennik 1977-1989, Sándor Márai
Wyd. Czytelnik, Warszawa, 2020
Której istoty nie znamy...
Nie ma tygodnia, by agencja reklamowa nazywająca się dla niepoznaki krytyką literacką nie ogłaszała narodzin nowego arcydzieła: wszystko jedno, powieść czy autobiografia, ale arcydzieło. Jak widać, nietrudno pisać arcydzieła, jedno rodzi drugie. Te arcydzieła w ciągu kilku tygodni po pojawieniu się na rynku znikają bez śladu, nowa książka znanego pisarza żyje na ogół pół roku, potem już nikt o niej nie słyszy. Prasa kulturalna przybija jej stempel arcydzieła, metabolizm umysłowy pochłania ją, a następnie usuwa z organizmu. Już całkiem wyjątkowo spotyka się książki, które nie są arcydziełami, ale w ich tekście pulsuje energia umysłowa, energia jak światło, magnetyczność czy elektryczność, której istoty nie znamy, ale widzimy, że działa i świeci, poprzez świadomość porusza życiem. Tego rodzaju literatura zawsze była rzadkością, a dziś już się jej niemal nie spotyka.
Dziennik 1977-1989, Sándor Márai
Wyd. Czytelnik, Warszawa, 2020
Marek Hłasko - Cmentarze
Jeleński podziwiał „Kulturę”, ale był zdania, że Giedroyc nie powinien czynnie angażować się w politykę. Tymczasem Redaktor uważał się za poważnego gracza na politycznej scenie. Kiedy w 1959 roku „Twórczość” rozpisała konkurs na utwór literacki dotyczący milicji i służb bezpieczeństwa, „Kultura” ogłosiła kontrkonkurs, dla tych, którzy zetknęli się osobiście z MO i UB. Oburzony Czesław Miłosz pisał, że znęcanie się nad ludźmi nie powinno być przedmiotem literackiej zabawy, „Kultura” nie może się zniżać do takiego poziomu. Z kolei Iwaszkiewicz nie zasługuje na potępienie jako „niemal agent UB”. Jeleński był podobnego zdania: „Kultura” nie powinna atakować „Twórczości”, która jest najlepszym pismem literackim w Polsce. Mieroszewski tłumaczył Giedroyciowi: „Jeleński i Miłosz uważają, że «Kultura» nie ma co się bawić w politykę - tylko współpracować i pomagać. Im nasza pozycja byłaby bardziej dwuznaczna, mętna, niewyjaśniona - tym szykany przeciwko nam byłyby mniejsze i tym mielibyśmy większe możliwości w wysyłce książek, pism zachodnich etc. To jest ich punkt widzenia. W myśl tej filozofii należy unikać każdego zadrażnienia”.
Cud Jeleńskiego
Gombrowicz doskonale rozumiał, że „cud Jeleńskiego” to coś więcej niż połączenie wrażliwości i lotnej inteligencji: „Wykorzystuje wszystkie atuty swojej sytuacji paryskiej i rosnącego osobistego prestiżu, żeby mnie popchnąć”. Zadziwiające, jak celny portret Jeleńskiego stworzył Gombrowicz w okresie, kiedy jeszcze osobiście się nie znali: „Nie uważam za dziwne, że on z taką łatwością wchłania i przyswaja sobie moją łatwość... on cały jest łatwy, nie piętrzy się, jak rzeka na przeszkodzie, płynie wartko w tajnym porozumieniu ze swoim łożyskiem, nie druzgocze, przenika, przecieka, modeluje się wedle przeszkód... on nieomal tańczy z trudnościami. Otóż ja po trosze też jestem tancerzem i mnie ta perwersja (żeby «łatwo» podejść do tego, co «trudne») jest bardzo właściwa, mniemam, że to jeden z fundamentów mego literackiego uzdolnienia.
Najnowsze wpisy
- Mickiewiczowskie Dziady pod willą na Żoliborzu
- [***] wiersz Justyny Bargielskiej
- Szwarce chasene
- Mit Syzyfa
- Wiktor Woroszylski - Państwa faszystowskie
- Esej dla Kasandry - Jerzy Stempowski
- Wojciech Karpiński - 120 dni KULTURY
- Jestem Minotaurem, czasem Łajką
- Oko starca
- Gramatyka
- Szum
- Nietknięte przez język
- Dialog
- De senectute
- Której istoty nie znamy...
- Jak ocean
- Mgliste i obojętne
- Marek Hłasko - Cmentarze
- Cud Jeleńskiego
- 'Nie mam wątpliwości, że takie rozwiązania to obca ideologia'
Mgliste i obojętne
Rimbaud wyemigrował do Afryki. Proust wyemigrował w chorobę. Krúdy wyemigrował do Starej Budy, gdzie tuczył prosiaka. (Tylko jednego, nie więcej). Mnie czasami wydaje się, że z życia, które jest planem i perspektywą, wyemigrowałem do dnia dzisiejszego. Z dnia na dzień emigruję do następnej chwili. Wszystko inne jest mgliste i obojętne.
Dziennik 1977-1989, Sándor Márai
Racjonalizm a tajemnica
Na szerokich obszarach myślenia i działania zapanował racjonalizm. Z życia naszego ulotniło się poczucie tajemnicy. I choć, jak mówi poeta, przyniosło to wiele pożytków w sferze materialnej i w sposobie funkcjonowania społeczeństw, to także, niestety - „prozaiczną i materialistyczną nijakość, zdominowaną przez specjalistów bez duszy i sensualistów bez serca”. Nasi przodkowie, jak Aztekowie, chcieli chronić swą tożsamość przez podporządkowanie się odziedziczonemu ładowi i unikanie zmian. My na odwrót, pragniemy indywidualnej twórczości, a nawet stworzenia samych siebie. Do nich - schodzili z nieba bogowie. Oni - przez trans i ekstazę przenosili się w świat bogów. I za to wszystko, za to, by trwało życie, składali w ofierze to, co najlepsze - ludzkie serca.
Andrzej Szczeklik
Zeszyty Literackie NR 112
Do zajazdu przybyli...
Odwiedza nas 28 gości oraz 0 użytkowników.