Wybite oko

WITTLIN DO GIEDROYCIA
(...) Nie chcę Pana zanudzać tymi gorzkimi wspominkami, które przecież nikogo nie mogą interesować i które tu bardzo niechętnie reprodukuję. Dość, że nie uciekłem we wrześniu 1939 przed Niemcami, tylko znacznie wcześniej [w lipcu 1939 r., w obawie przed osadzeniem w obozie w Berezie Kartuskiej] – przed takimi Polakami jak ówczesny Jerzy Pietrkiewicz. Mieli oni spore oparcie w rządzącej nami elicie oraz w szumowinach, które nie krępowały się na ulicach naszych miast. Moi znakomici koledzy, Tuwim i Słonimski, zostali w kraju do września 1939 i odparowywali tzw. ciosy kanalii. Ja do takich sportów nigdy nie miałem drygu i wolałem się „usunąć”.

Właściwie powinienem być Pietrkiewiczowi wdzięczny, bo i sam się uratowałem, i zdążyłem jeszcze na czas sprowadzić spod okupacji niemieckiej żonę i córkę. Co do drugiej, kto wie, czy nie większej, zasługi Pietrkiewicza: że przestałem pisać, nie mnie sądzić, czy tzw. potomność nie wyrazi mu za to wdzięczności. Ale fakt faktem, że po „reperkusjach”, jakie wywołały jego wystąpienia, np. wyrzucenie moich rzeczy z czytanek szkolnych, niedopuszczenie ich do wykonania w radio, zrobiło mi się tak ciężko i głupio na sercu, że straciłem ochotę do pisania, mimo iż w czasie tej pietrkiewicziady moja powieść „Sól ziemi” wychodziła w codziennych odcinkach paryskiego „Le Temps” i ukazywała się w tłumaczeniach w wielu krajach, m.in. w faszystowskich Włoszech.

Co się tyczy Goetla, zawsze utrzymywałem z nim dobre, koleżeńskie stosunki. To on właśnie w r. 1939 tłumaczył mi po przyjacielsku, że w nowej, faszystowskiej Polsce, której był heroldem, nie będzie dla mnie miejsca i powinienem wyemigrować.

Czytaj więcej: Wybite oko

Być zapomnianym, jest to całkowicie naturalne

Przemeczku, więc te nawyki wileńskie są moim obciążeniem. To jest moja cenzura prawdziwa: żeby nie brylować, nie popisywać się jako subtelny artysta prozaik. Tak się stało w moim życiu. Co to jest warte?
A literatura - w ogóle ma bardzo krótkie nogi.

Bałem się, że padnie tu ta złowieszcza diagnoza, którą pan tak często powtarza ostatnio.

Proszę spojrzeć samemu. Z dziewiętnastowiecznej literatury paru naszych autorów się czyta. Przede wszystkim z powodu samego języka, język jest nieznośny. Czy jest pan w stanie młodopolskie powieści czytać? W ogóle przepadły.

Czytaj więcej: Być zapomnianym, jest to całkowicie naturalne

Deszcz w maju

Deszcz w maju
Poczerniała blacha
na piecu
powoli stygnie,
gdy pierwsze krople
uderzają o dach.
Późno: noc ściemniała jak owoc –
i nagły aromat gruszek wypełnia pokój.

Tuż przed świtem
powraca znowu, ale mocniej –
biały, równy werbel dziennego deszczu
złapanego w głęboki cebrzyk księżyca.
Blaszki tłuczonego światła
zasypują ocean i niebo,
wzgórze otwiera się ku wzgórzu,
a ja budzę się ku prostej tęsknocie,
ku wszystkiemu, czego chcę od tej zwykłej godziny,
od tej zwykłej ziemi,
tak długo już poślubionej czasowi:
słyszeć tak, jak morskie kraby słyszą fale,
głośno niczym drugie serce;
widzieć tak, jak zieleń widzi słońce,
z niepodzielną uwagą ślepej miłości.

Jane Hirshfield

Przełożyła Magda Heydel

Dwanaście stacji (fragment)

Nie zaśnij, nie zaśnij nadziejo, choć pragną pogrążyć cię we śnie