Trzcina, która się łamie, poznaje swoją niezłomność

"Wyzwolenie to przede wszystkim usunięcie z pola widzenia owej strony mroku, by nie mąciła nieskończonej piękności dramatu między duszą a powagą istnienia" - między innymi te słowa prof. Elzenberga, jak i twórczość Herberta towarzyszą mi już od dłuższego czasu, gdy patrzę na płótna Danowskiego.

Paweł Danowski: Ucieczka, albo schowanie; olej na płótnie, 130x80
***

U mnie tym stosunkiem [do zdarzeń] było z początku doprowadzenie do kresu [...] historiozofii pesymistycznej; ostateczne zwątpienie w sensowność dziejów, w znacznej mierze - w człowieka w ogóle. To minęło [...]. Co przyszło na miejsce zwątpienia? na razie tylko spokojne opowiedzenie się przy kulturze; zwiększenie poczucia jej wagi, dostojeństwa, substancjalności. Odpadnięcie wszystkiego, co mogło uchodzić za «zabawę w kulturę». Umocnienie się w przekonaniu - nie! w afirmacji istotniejszej od wszystkich przekonań - że wbrew wszystkiemu te stare zręby warto podtrzymywać, śród świata zbrodni dźwigać ten gmach rozjaśnienia. I może jeszcze: poczucie absolutnej dwutorowości dziejów dziejów zbrodni i dziejów ducha, idących obok siebie bez najmniejszego wzajemnego oddziaływania, tworzonych przez gatunki ontologiczne bardziej sobie obce niż w zoologii jaszczury i ammonity (5 XII 1941, HE: K, s. 298).

Henryk Elzenberg
dziennik, 05.12.1941

Czytaj więcej: Trzcina, która się łamie, poznaje swoją niezłomność

Edukacja intelektualna

Wielki dach où picoraient des focs
to sielski wizerunek morza.
Dziś linia horyzontu jest ciemna
a przybrzeżna woda kipi jak w garnku.
Kiedy jeździły tędy wielkie lokomotywy
o imionach Bellerofont czy Orion,
wszystkie kształty były płynne
od nadmiaru młodości i nawet
najbardziej gwałtowny wiatr wciąż był pieszczotą.

Czytaj więcej: Edukacja intelektualna

Cios nie do obrony

Koniec maja, dziki wiatr i śnieg z deszczem. Z każdym rokiem coraz bardziej bezpośrednio czuję, że walczę z jakimś olbrzymim bratem, którym jest natura. Jest silniejszy ode mnie i to, co wydaje mi się tylko nastrojem, stanem nerwów, stanowi w istocie wymierzony przez tego siłacza cios nie do obrony.

Dziennik 1943-1948, Sándor Márai

Czas

Czas to tylko strumień, w którym łowię ryby.

Henry David Thoreau

Siedzę w Pireusie czekając na statek

„Tezeusz” - statek, który ma mnie przewieźć na Kretę, nie przypłynął jeszcze do portu w Pireusie i nikt nie potrafi powiedzieć, kiedy to się stanie. Pospolite rozkłady jazdy nie obowiązują w ojczyźnie mitów, w kraju, gdzie zegary odmierzają tysiąclecia. Pozostaje mi wieśniacza cierpliwość lub wędrówka po portowych tawernach. Tak więc siedzę w Pireusie czekając na statek i nie mam nic do roboty, jak tylko przyglądanie się twarzom. Nie są to twarze znane z waz antycznych ani ciała - jak się domyślam - podobne do posągów Praksytelesa. Domieszka elementów albańskich, bułgarskich i tureckich jest uderzająca i zamazała zupełnie urodę helleńską, jaką podróżni spodziewają się tu spotkać.

Labirynt nad morzem, Zbigniew Herbert