Żałoba po Helladzie

Okropna jest ta wojna nie tylko dlatego, że pustoszy nasze ziemie, burzy świątynie i dzieła sztuki, gubi miliony ciał i miliony dusz podaje w niewolę, ale i przez to jest okropna, iż pozbawia nas ostatnich złudzeń co do nietykalności kolebek naszej cywilizacji. Gdy słyszymy o bombardowaniu Grecji, o zatknięciu chorągwi ze swastyką na Olimpie i Akropolu, buntuje się w nas wszystko, co jest naszą dumą i godnością i wielka nas ogarnia żałoba. Więc nie ma już na tym świecie miejsc, gdzieby nie dotarły niszczycielskie machiny barbarzyńcy, z którym - o ironio - współdziała dzisiaj Rzym? Nie ma już świętości na tej zhańbionej ziemi, której by nie dosięgły brutalne łapy ikonoklastów? Już nawet nazwy nie ma, drogiej sercu humanisty, której by nie podeptała stopa najeźdźcy. Ta wojna chce zniweczyć resztki czaru, który otacza takie niemal święte pojęcia, jak: Olimp, Maraton, Termopyle. Cóż nam pozostanie? Chyba jeszcze ta druga Ziemia Święta, po której chadzał Chrystus z Apostołami, po której chadzali prorocy Izraela, ale tylko patrzeć - i tam padną bomby i pokruszą biblijne ruiny i rozwalą resztki czcigodnych murów, pamiętające króla Salomona, króla Dawida, oraz potomka krwi Dawidowej, który Swą śmiercią na Krzyżu chciał zbawić świat.

Czytaj więcej: Żałoba po Helladzie

Kapliczka nieczystego sumienia (fragment)

Japoński ryż owocowy, czyli koniec Hiroszimy II
akryl na płótnie, 60x60, Paweł Danowski

Dwa miasta japońskie: Hiroshimę i Nagasaki zmiotły z powierzchni ziemi dwie bomby atomowe, pierwszy raz w dziejach tej ziemi rzucone na nią ludzkimi rękami. Były to - jak wiadomo - ręce lotników amerykańskich.

Tę książkę napisał Amerykanin. Będzie ona zapewne czytana w Warszawie, warto więc nadmienić, że autor jej, jako jeden z pierwszych korespondentów zagranicznych, zwiedził ruiny stolicy Polski. Na nasze pytanie, co uczyniło na nim groźniejsze wrażenie: Hiroshima czy Warszawa? - bez namysłu odpowiedział: Warszawa.

Czytaj więcej: Kapliczka nieczystego sumienia (fragment)

Epilog [wg Wittlina]

Na okręcie, który zimą 1941 r. wiózł mnie z Europy ku tym gościnnym brzegom, zawarłem znajomość z pewnym poważnym i wykształconym Amerykaninem. Po wielu latach, dobrze spędzonych w Europie Zachodniej, wracał do swej ojczyzny wraz z liczną gromadą współobywateli, którzy podobnie jak on nie mogli znieść niemieckiej okupacji.

Zbliżyły nas z sobą cierpienia cielesne. W czasie okropnej burzy na oceanie mój amerykański towarzysz z dormitorium złamał rękę. Ja - co prawda stłukłem sobie tylko obojczyk, mimo to skłonny byłem uważać siebie za istotę bardziej od Amerykanina poszkodowaną. On - lubo ze złamaną ręką - wracał do domu, do swego wielkiego szczęśliwego kraju, będącego domem rodzinnym wolności. Mnie zaś, bezdomnemu emigrantowi, burza jesienna 1939 roku, burza na suchym, aż nadto suchym lądzie - jak wszystkim Polakom - złamała życie.

Czytaj więcej: Epilog [wg Wittlina]

Człowiek zbuntowany [wg Camusa]

Kto to jest człowiek zbuntowany? Jest to człowiek, który mówi: nie. Lecz odmawiając zgody bynajmniej się nie wyrzeka: to również człowiek, który od pierwszej chwili mówi: tak. Niewolnik, któremu rozkazywano przez całe życie, stwierdza nagle, że nowy rozkaz jest nie do przyjęcia. Jaka jest zawartość tego „nie”?

Czytaj więcej: Człowiek zbuntowany [wg Camusa]

Hiszpania i kultura

Święcimy dziś nowe i krzepiące zwycięstwo demokracji. Ale jest to zwycięstwo, które demokracja odniosła nad sobą samą i własnymi zasadami. Hiszpania generała Franco została pośpiesznie wprowadzona do przytulnej świątyni kultury i oświaty, podczas gdy Hiszpanię Cervantesa i Unamuna raz jeszcze wyrzucono na ulicę. Kiedy się jednak wie, że obecny minister informacji w Madrycie, dziś współpracownik UNESCO, to ten sam, co zajmował się propagandą nazistowską za panowania Hitlera, kiedy się wie, że rząd, który odznaczył chrześcijańskiego poetę Paul Claudela, to ten sam, co orderem Czerwonych Strzał udekorował Himmlera, twórcę krematoriów, wolno powiedzieć, że demokracje wprowadziły do swej oświeconej społeczności nie Calderona ani Lope de Vegę, ale Józefa Goebbelsa. To niebywałe zaprzaństwo, w siedem lat po zakończeniu wojny, powinno nas skłonić do złożenia gratulacji rządowi pana Pinay. Bo też nie można mu zarzucić, że ma skrupuły, jeśli idzie o wielką politykę. Ludzie sądzili dotąd, że los historii zależy w pewnym stopniu od walki wychowawców przeciw katom. Nikt jednak nie pomyślał o tym, że wystarczy nazwać katów oficjalnie wychowawcami. Rząd pana Pinay zadał sobie ten trud.

Czytaj więcej: Hiszpania i kultura